Ad 5) Idealizm i jego odmiany:
Idealizm głosi pierwotność ducha
a) Idealizm obiektywny
(pokrywa się z dualizmem):
Platon (V w. p.n.e.) jest twórcą idealizmu (obiektywnego) – idee platona oraz bóg, który wzorując się na świecie idei tworzy nasz świat. Główna idea platońska to dobro; ew. trójca – dobro, piękno i prawda.
obiektywny – niezależny od człowieka, jego woli i świadomości (niezależny od świadomości ludzkiej)
np.
bóg istnieje obiektywnie – istnieje niezależnie od człowieka
Pierwotny duch istnieje obiektywnie, niezależnie od świadomości ludzkiej.
Religia (monoteistyczna) jest idealizmem obiektywnym – w nomenklaturze filozoficznej.
(W religiach politeistyczych nie musiało tak być.)
Idealizm dualistyczny
→ dualizm idealistyczny:
Pewna odmiana idealizmu jest idealizmem dualistycznym/dualizmem idealistycznym. Ale nie każdy idealizmem obiektywnym jest idealizmem dualistycznym.
Spirytualizm
(monizm):
łac. Spiritus – duch.
Jedyna substancja świata to substancja duchowa. Istnieje tylko spiritus – duch.
– Hegel (XIX w.) – świat jest z natury czysto duchowy, świat jest ideą absolutną, który podlega ciągłej ewolucji. Ta idea absolutna wyłania z siebie ducha ludzkiego i przyrodę. Przyroda materialne okrycie, szata pod którą istnieje duch.
– Leibniz (XVII w.) – spirytualista i pluralista – istnieje nieskończenie wiele pierwiastków duchowych.
b) Idealizm subiektywny:
Berkley (XVII – XVIII w.) jest twórcą idealizmu (subiektywnego), młody Berkley – człowiek religijny. Na starość – biskup, przeszedł na idealizm obiektywny.
subiektywny – zależny od człowieka, jego woli i świadomości (zależny od świadomości ludzkiej)
np.
nasze myśli istnieją subiektywnie – zależnie od człowieka
Pierwotny duch istnieje subiektywnie – tym duchem jest ludzki umysł; duch ludzki, dusza, etc.
Wg idealizmu subiektywnego nic nie istnieje obiektynie – ani bóg, ani świat – wszystko jest tworem ludzkiego umysłu; świadomości, duszy, ducha, etc.
Filozofia ta neguje boga, anioły, etc.
Filozofia snu/Filozofia domu wariatów – bo gdyby człowiek by nie istniał nic by nie istniało. Berkley porównywał świat do snu.
„Nie jest wykluczone, że nasze życie doczesne to tylko sen, po którym obudzimy się w świecie wiecznym”
Rzeczy wg Berkleya:
Czym jest jabłko?
Nasze przekonanie, naiwne, mówi nam, że jabłko to przedmiot względnie niezależny od nas – przesąd.
Jabłko to suma odczuć zmysłowych.
Istnieje tak długo jak ja istnieje/mam z nim kontakt zmysłowy; twór subiektywny w mojej świadomości.
Część naukowców była idealistami subiektywnymi (np. Einstein → Mach).
Eksperyment rozstrzygający (eksperyment crucis [?]): nieistnienie ludzkości, istnienie świata.
Immanentyzm
(zewnętrzny)
(młody) Berkley – świat jest tworem świadomości wszystkich ludzi.
(stary) Berkley – świat jest tworem świadomości boga → idealizm obiektywny.
Solipsyzm
(solus ipse → ja sam)
Ja sam, nie bóg, nie inni ludzie, moja świadomość tworzy świat. Świat jest wytworem mojej własnej świadomości.
- Niewielu zwolenników.
Kto był najpierw Ty czy Twój ojciec.
Mój ojciec – błędnie.
Ja – poprawnie wg solipsyzmu.
^ Jak przekonać solpisystę – unicestwić i pokazać, że się myli.
Wittenstein Traktat logiczno-filozoficzny.
Ad 6. Dualizm i jego odmiany:
a) dualizm idealistyczny:
→ patrz Idealizm dualistyczny
b) dualizm radykalny:
Arystoteles (IV w. p.n.e)
Aspekty genetyczne i aktualne rozstrzyga dualistycznie.
Dwa elementy radykalnie przeciwstawne – materialny i duchowy.
Dualizm rzeczy – hylemorfizm (hyle – materia; morfe – kształt duchowy).
Dualizm człowieka – ciało i dusza.
Dualizm świata – niebo ponad Ziemią, otoczona. Piekło w środku Ziemi.
Relatiwyzacja kierunków (Ziemia okrągła, dla nas góra dla ludzi na drugiej stronie Ziemi dół). Niebo to zawsze góra.
