Filozofia przyrody - 27 X 2009

Temat: II – Materia a duch:

1. Pojęcie materii w historii nauki i filozofii
2. Współczesna definicja materii
3. Pojęcie ducha
4. Problem adekwatności definicji materii i definicji ducha
5. Rodzaje materii
6. Czym jest antymateria

ad 1. Pojęcie materii w historii nauki i filozofii

Def. Arystotelesa (IV w. p.n.e.):

(dualizm rzeczy) każda rzecz składa się z materii (materialna) i formy (duchowa).
Materia: budulec, substrat, tworzywo rzeczy; była nieokreślona. Kształt nadawała forma duchowa, która pomagała odróżniać różne rzeczy (kamień, drzewo ← forma duchowa, materia nieważna). Forma: składnik ciała.

Def. Kartezjusza (XVII w.):

(dualizm człowieka) materia to nie składnik rzeczy, tylko cała rzecz – materia + forma. Materia to ogół ciał istniejących we wszechświecie. Zdefiniował: substancja, atrybut, akcydens (wykład 21. X. 2009r). Zdefiniował materię: „Materia to substancja, byt samoistny, którego jedynym atrybutem jest rozciągłość.” (res estensa).
Zdefiniował ducha: „Duch to substancja, byt samoistny, której atrybutem jest świadomość – zdolność do myślenia.” (res cogitans)

Def. Newtona (XVII w.):

rozwinięcie definicję Kartezjusza.
Uważał, że materia ma więcej atrybutów niż tylko rozciągłość (pierwszy, wzięty od Kartezjusza).
- Dodał do materii atrybut „nieprzenikliwości”.
- Trzecim atrybutem materii jest „bezwładność”, czyli niezdolnośc do ruchu samoistnego → I. Zasada dynamiki Newtona (zasada bezwładności; inercji): Jeżeli na ciało nie działa żadna siła, to ciało porusza się jednostajnie i prostoliniowo.
- Czwartym atrybutem jest ważkość → związane z prawem powszechnej grawitacji.

- Dwa ostatnie atrybuty można połączyć w jeden za pomocą pojęcia „masa”. Sądzono później, że jest podstawowym atrybutem materii, dodatkowo przypisał jej nową „funkcję”, że: masa to miara ilości materii.

Jeżeli obiekt nie posiada masy, to nie jest obiektem materialnym.

- Ruch inercjalny → ruch bezwładny, bez przyspieszenia (stały wektor prędkości → V=const.).
- Przyspieszenie → wszelka zmiana prędkości (przyspieszenie w sensie pot., jak i spowolnieniem). Wszelka zmiana kierunku to przyspieszenie – Czyli przyspieszenie – zmiana prędkości i/lub kierunku.
- Prawo powszechnej grawitacji → wszystkie ciała przyciągają się do siebie z siłą F(gr) = G * masa1*masa2/r^2. Dowolne dwa ciała we wszechświecie przyciągają się tym mocniej im mają większe masy i tym słabiej im większa odległość między nimi.

Adekwatność:
definicja jest adekwatna, kiedy jest w sam raz, tzn. nie jest ani za szeroka, ani za wąska. Jeżeli jest za szeroka, albo za wąska jest nieadekwatna.

Definicja materii jest adekwatna kiedy obejmuje materię, ale całą materię i tylko materię.

W XVII i XVIII w. uważano, że definicja Newtona jest nieadekwatna, ponieważ powszechnie wierzono w istnienie substancji nieważkich, np.

  • Eter (nie posiadał masy, etc.).
  • Fluidy elektryczne, jeden lub dwa – miały przenikać do ciał.
  • Fluidy magnetyczne
  • Cieplik, substancje które miały przenikać do ciał i je nagrzewać.
  • Świetlik, przenikając do ciał, ciała zaczęły świecić.

Uważano, że istnieje materia Newtona i materia (powyższa) nie mieszcząca się w definicji Newtona – imponderebilia.

Definicje podawane przez filozofów były na ogół za szerokie, natomiast definicje podawane przez fizyków, naukowców, były za wąskie.

Def. Hollbacha (XVIII w.):

sposób poznania materii, porównać do sposobów poznawania duchów (Def. Poznawcza).
Materia to źródło doznań zmysłowych, tych które odbieramy patrząc na materię, wąchając, dotykając, etc. = To co poznawalne zmysłowo.

„Materią w ogólności nazywamy to wszystko co pobudza w jakikolwiek sposób nasze zmysły.”

Definicja uznana za nieadekwatną. (za szeroka)

→ XVIII w. Hume – bóg Hume'a: Bóg Hume'a – traktował go jako źródło doznań zmysłowych (bóg jest wszystkim co istnieje, o ile bóg istnieje).

Def. Helmholtza (XIX w.):

materią jest to, to co istnieje. Wg tego bóg jest materią, do przyjęcia jedynie dla materialistów.

Definicja uznana za nieadekwatną. (za szeroka)

Uczniowie Helmholtza dodali do definicji: Materią jest to, to co istnieje obiektywnie.

Def. Lenina (XX w.):

Połączył definicje Helmholtza z (dodanym „obiektywnie”) i Hollbacha.
Materia to obiektywna rzeczywistość, poznawalna zmysłowo.

Definicja uznana za nieadekwatną. (za szeroka)

ad 2. Współczesna definicja materii

Definicja „mieszana”

→ Ontologiczno – epistemologiczna

Materia:

Epistemologiczne (poznawcze):

I. Materia to byt obiektywny. (Helmholtz)
II. Poznawalność zmysłowa. (Hollbach) → bezpośrednio, lub pośrednio.

Ontologiczne (): (← Byt fizyczny ← skrót odnośnie atrybutów ontologicznych)

1. Ruch (zmienność) →
2. Czas (trwanie w czasie) → każdy obiekt materialny istnieje w czasie pewien okres.
3. Przestrzeń (rozciągłość w przestrzeni) → każdy obiekt materialny ma jakąś objętość, ma 3 wymiary, zajmuje jakąś przestrzeń.
4. Zdeterminowanie (podleganie prawom) →

Materia jest to obiektywny byt fizyczny poznawalny zmysłowo (bezpośrednio lub pośrednio).

(Komora Willsona - cząsteczka pozostawia ślad w postaci pary wodnej (?) ← poznawalne pośrednio.)

ad 3. Pojęcie ducha

Przypisuje się duchom sprzeczne atrybuty,
np. wieczne, doskonałe, niezmienne → bóg, idee Platona.

Definicja ducha Kartezjusza:

Duch to wszelki byt, wszelka substancja myśląca.

Definicja negatywna:

Duch to byt, który nie posiada co najmniej jednego z atrybutów materii (zakładając, ze nie ma bytów 3. rodzaju).

Definicja negatywna mówi czym dany byt nie jest.
np. matematyka, definicja liczby niewymiernej [pi = 3,14(…)]; liczba niewymierna to liczba, która nie jest wymierna.

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 License